Światowy Dzień Języka Ojczystego

 

    W ustanowieniu przez UNESCO Światowego Dnia Języka Ojczystego odnajdujemy gest bezwzględnej oceny bestialstwa aparatu zniewolenia i represji. Po czterdziestu siedmiu latach przypomniano tragedię pięciu studentów z Bangladeszu, którzy wespół z innymi demonstrowali pragnienie przywrócenia mowie bengalskiej statusu języka urzędowego. Czy świat widział heroizm podobnej skali? Kto chciałby, kto miałby odwagę umierać za język? Czy zawsze trzeba krwi, by ratować narodową tożsamość? Pytania formułuję jakbym na ułamek chwili zapomniał o polskich marzeniach i polskiej drodze do wolności. Pamiętam powtarzany z uporem komunał, że pisarze polskiego oświecenia licytowali się w piętnowaniu języka poprzedników. Robili z tym czymś porządek wg reguł osiemnastowiecznej prakseologii, używali szufli, na której można było znaleźć obok artefaktów  gadulstwa, dowodów intelektualnej i moralnej podrzędności najprawdziwsze diamenty, szmaragdy, brylanty, perły. Z jakimż entuzjazmem, zakładam taki przebieg zdarzeń, żegnały kosmopolityczne figury wyładowane po szczyt burty kibitki uwożące stosy pism niezgłębionych i nieczytanych z racji braku atrybutu nowoczesności. Kibitkę uruchomiłem nieprzypadkowo, nic bardziej złowrogiego (poza klęskami osobistymi) nie mogło spotkać równie ambitnej, wyrywnej co naiwnej patriotycznej młodzieży romantyzmu wstępnej fazy. Kibitki uwożące księgi, druki, manuskrypty chroniła na wozie do osobliwego celu przystosowanym wilgotna z stron obu plandeka. Wozacy dostrzegali w wywożonych księgozbiorach wartości śladowe; najczęściej doceniali je wówczas, gdy jedna z osi złowieszczego wehikułu grzęzła w błotach szczerego pola. Co innego las, tam wiatrołomów pod dostatkiem, wypada zawczasu pomyśleć o  zapasie, co czynili najbardziej rozsądni lub zobowiązani, by przyjechać z „czymś”. Kładli zatem łupinę wiatrołomu, gdzie się zabezpiecza  wałówkę, wodę, paszę. Gnali własnym tempem, ile pary w pęcinach na wschód. Dziki wschód, złodziejski i bezwzględny, bardzo, bardzo dziki wschód.  W razie konieczności posiłkowano się podnoszonymi w lesie kłodami. W trudnych warunkach nawet bardzo oszczędny rozrzutnym się zdaje i bisko dwupiętrowy stos migiem w błotach pogrąży. A gdy zabraknie wina, a gdy zabraknie runa co większe foliały, by się nie rozdrabniać, podkładano. Przesądzony losie dzieł solidnych, oprawianych drogo. A za księgami przez błota imperium snuły się kibitki z ludźmi lub z zatwierdzonym w siedzibie cara ciężar prowiantu  na dźwigających  – człowiek za człowiekiem – gruby aresztancki łańcuch. Uruchomiliśmy wspólnotę dzięki językowi. Za sprawą poezji!, literatury!, nauki spoiwo stało się jej częścią. Przełom osiemnastego i dziewiętnastego  wieku był świadkiem batalii o język, w ramach której wyprowadzono go gasnących, wyludnionych salonów i sal uniwersyteckich, poddając obowiązkowi przenikania obszarów nieskompromitowanych, wolnych, arcyludzkich. Czy w kontekście robaczywej perspektywy nie powinniśmy zdobyć się na odwagę i poszukać zgrabnych i wydolnych łódeczek, choćby papierowych, w języku? Dni takie jak ten prezentują sformułowane przed chwilą  pytanie wspólnotom narodowym, by podjęły refleksję, by trwały i przetrwały.     

 

U pięknej Simone przeczytałem...

 

U Simone Weil przeczytałem przed laty: „dystans jest duszą piękna" i jeszcze „trzeba dawać tak, jakby się żebrało". Byłem wówczas ciekaw, kiedy przekonam się o tym naocznie i nausznie. Co się potwierdzi najpierw: pierwszy czy drugi cytat wypowiedzi dobywanej z głębi paradoksu. Więc co zobaczę i usłyszę najpierw...? Wielokrotnie nagradzano rozbudzoną i  spragnioną spostrzegawczość słodkością o dystansie i duszy. Zaskakiwała mnie ta myśl częściej niż ostentacyjne przekonanie na temat wymagań postępu. Dużo było dystansu, bardzo dużo duszy, a dzisiaj, na katowickim Antokolu, gdy zauważyłem starszego pana, który dzieli się z potrzebującym, przepraszając, że może mu ofiarować tylko drobne z woreczka, dostąpiłem udziału w urzeczywistnianiu się drugiej ostentacji z pism pięknej Simone.

 

Jakiś idiota albo idiotka

 Jakiś idiota albo idiotka, płeć i zarost bez znaczenia, odwiedza to miejsce, czyta, niczego nie rozumiejąc, następnie dobiera sposób, by skutecznie spaskudzić relacje między moją Matką a mną. Niech się wreszcie ujawni i powie otwarcie, o co mu, o co jej, chodzi.  

Przypis - zastrzeżenie: Termin: "idiota" oraz "idiotka" nie zostało użyte w rozumieniu psychosomatycznym, nie oznacza osoby cierpiącej na skutek niedorozwoju fizycznego lub psychicznego, wyraz ten odnosi się do tradycji klasycznej i oznacza nieuka - durnia. 

Walentynkowe popołudnie

 

   Walentynkowe popołudnie. Zwięzła wiadomość: przyjedź wieczorem, zobaczysz, co mi przysłali. Czyli  mógłbym mieszkanie miłej mi osoby nawiedzić, swobodnie zajrzeć do korespondencji cudzej… Decyzja podjęta. Na podłodze w salonie jeden na drugim trzy sporych rozmiarów pakunki, każdy wagą przekracza dwanaście kilogramów. Zawartość pierwszego częściowo pomniejszono o to, co leży na siedziskach pobliskich krzeseł. Tego nie ruszaj, to znaczy możesz zobaczyć, ale po przejrzeniu schowaj tam, gdzie były, nie rozwalaj mi koncepcji, te na krzesłach zostały przeczytane, tutaj leżą, do których nie wrócę, a tutaj odkładam warte powtórnej lektury. Pochylam się na tym od południa, a wiesz chyba, że czytanie to tylko jedna z moich powinności, spakować się muszę, coś przed obiadem przygotować, wylatuję pojutrze przecież. Gdybyś chciał, przejrzyj stos odrzuconych, może tobie się coś spodoba, bo w ferworze ogólnym bywa rozmaicie. Faktycznie, pomyślałem, warto te odrzucone przejrzeć, ale i do zakwalifikowanych również wypada zajrzeć. Zaślepiony pomysłem zacząłem postępować, jakbym początkowo pomylił stosy. Gdyby zauważyła, padłyby natychmiast słowa upomnienia. I co najlepszego, Ignac, zrobila, co najlepszego. A może postępujesz dobrze, skąd mam wiedzieć… Ze stosu zakwalifikowanych wyławiam dwa tomiki, których autorki postanowiły unieśmiertelnić dedykacją osobę jurorki prestiżowego konkursu. Jedna ograniczyła się do inicjałów czytelnych dla każdego Europejczyka, druga postanowiła przykuć uwagę odbiorcy odium zawstydzającego zapisu, czyli nawet śmieszną, albowiem na widok parsknęliśmy oboje, solidną ortograficzną krową. Teraz widzę, jak wiele nas różni, jeszcze nie wiem, co bym zrobił, gdyby ktoś ośmielił się zainicjować moje nazwisko dobrodusznym „ce” „ha”, a ty przy czymś takim zachowujesz spokój, uśmiechasz się beztrosko. Jesteś silnym mężczyzną, weź no fiński nóż i rozpraw się z banderolami na pozostałych pakach. Konstrukcja kartonowa, której układ ulegnie przedawnieniu, przypomina usytuowanie brył wyższego budynku wzniesionego w miejscu dawnego deokapu między rondem a Nosprem w Katowicach. Konserwator zabytków i główny zarządzający panoramą miasta to duet odważny i progresywny. W konkurencji odrywania nowych obiektów od tego, co ludzkie, grubszego w Katowicach rekordu raczej już nie ustanowi. W dni ze słońcem obiekt imituje siedzibę zuchwałych promieni, w te bez słońca, wieczorami, nocami, zwłaszcza wtedy, gdy wre praca i sączy się zwolna w najlepsze ekologiczna maślanka bladych świateł, budynek obserwowany od strony południa, zły przekształci w żałosną egzemplifikację postmodernistycznego tragizmu. Załączony obrazek rozpiera groza obłudy; jakby obcy, cudzy, wrogo nastawiony - zamiast zadowolić się możliwością wystawienia cyrkowego tropiku czy montowaniem ramion diabelskiej karuzeli – postanowił złośliwie na czas nieokreślony przestrzeń zaanektować. Kto tu rządzi? - się pytam; kto nad tym panuje? Swój czy cudzy? Architektoniczna dygresja. Zaprawdę nie mam ani wiedzy, ani odwagi, ani niezbędnego pomyślunku, ani kapitału, żeby zaproponować miastu jakąkolwiek alternatywę. Odkąd wylądowałem na Giszowcu opuściła mnie pasja projektowania wnętrz. Bruliony z rysunkami trafiły do młyna w pierwszej kolejności. Obecnie, po reaktywowaniu onegdajszych zainteresowań, mógłbym się co najwyżej zdobyć na dobrowolną banicję uruchamiającą procedurę napędzania silnika twórczości według dziewiętnastowiecznych konwencji; dominuje wśród nich zintegrowana, twarda niczym warkocz najzdrowszej fryzury zbiorowa klątwa zgromadzenia sołtysów: nieprzejednanych i nieskorumpowanych piewców i apologetów katowickiej rustykalności. Budynek to komunikat o coraz węższych asymptotach. To także odprysk treści gorejącej, której aktywną lekturę podejmuje jedynie wzrok czekających na tramwaj lub autobus. Pewnie ktoś już w myślach organizuje wycieczki z zamiarem upowszechnienia wiedzy dotyczącej znamiennych katowickich elewacji, sztukaterii, funkcjonalności. Ktoś już pewnie chroni w bezcennym zanadrzu wirtualne trasy ulicami Katowic: dawnych, socrealistycznych, wielkopłytowych i developerskich. Aktywność miłośników miasta zrzeszających się nieformalnie w rozmaitych wirtualnych społecznościach, tysiące zdjęć archiwalnych i współczesnych, naturalnych, naturalizowanych i retuszowanych, amplifikowanych i dziobanych obrzydliwym liternictwem dowodzi istnienia społecznej potrzeby hiperbolizowania wzruszeń, łatwego przechodzenia od stanu zdawkowej obojętności do sytuacji oznaczającej zgodę na wzniosłość. Lada jaka pamiątka rozczula nawet twarde, uśpione serca. Wiem coś o tym, ponieważ od czasu do czasu i swojemu się przyglądam. Jest w Katowicach – placu budowy permanentnej – istniejących z myślą o wygodzie socjalnych i zawodowych odpowiedników dawnych wojaków (utrzymujących się z pańskiego żołdu), poruszających się z gracją pracowników dawnych kombinatów eksportowych – coś niebywale odrażającego. Dzieciom dzieci kształtujących wyobraźnię ansamblem permanentnej prowizorki gorąco współczuję. Co przekażą swoim pociechom świadkowie budowania i burzenia, burzenia i ogonów oczekiwania na jakikolwiek efekt. A może nie mam, a może faktycznie nie mam racji, bo nie mam i kropka. Tak właśnie przejawia się, przejawiać się nie powinna municypalność naszych czasów: brudne ostańce, kałuże i lodowiska a w najbliższym sąsiedztwie nowoczesna infrastruktura sterowania ruchem, która niby przesądza o być albo nie być użytkowników drogi, w istocie bardzo wspomnianemu „być” utrudnia życie. Pozwoliłem, napozwalałem sobie, niczym Rachel przy „Weselu” dygresji dosiadłszy. Usunięcie jednego elementu z kolumny demontażu całości nie przeprowadzi. Jakoż po użyciu fińskiego noża i otwarciu kartonowej klapy oczom naszym ukazał się zgięty w pasie plik papieru stanowiący legendę przesyłki. Na kilku zadrukowanych i zszytych stronach wykaz około dwustu siedemdziesięciu pozycji książkowych stanowiących zawartość pudełek, których układ bardzo katowickiego szkieletora przypomniał. Po wygładzeniu znaleziska skonstatowałem, że od lektury nazwisk i tytułów oraz miejsc wydania, a także nazw oficyn warto rozpocząć grę z nadesłanym pięknem. Obfitość imion, nazwisk, tytułów tomików zwiastuje niebywałą rozkosz; żadna to tajemnica, żadne jej odkrycie, wszak tytuł i okładka wabi i sprzedaje, przyciąga lub zniechęca. Tyle pracy – ciężkiej i nieustępliwej – a potem przychodzi redaktor i przedstawia takie czy inne życzenia, zleca robotę grafikowi, który ani myśli zapytać autora, czy niewątpliwy magnetyzm okładki nie jest przypadkiem w odniesieniu do treści dzieła tropem fałszywym. Trafiały się w kartonach okładki, na które jako autor zgodziłbym się jedynie po przyłożeniu lufy do skroni. Wielka jest kwiatów władza, większa zapewne okładek. Tak się mają te zależności. Z przeglądanej listy wyłowiłem kilku dobrze znajomych, bliskie wątrobie miejscowości i wydawnictwa. W 2022 wydano zapewne dużo więcej tomików i wyborów. Brygady poetów i zastępy poetek z różnych względów odbiją sobie fakt niewydania niczego w roku następnym. Ilość przewrotnie imponująca. Produkcja bije na głowę i kompromituje na całego wszelkie ewentualne rachuby, założenia ministerstwa artyzmu. Czy chociaż w połowie nadesłanych i opublikowanych prac opatrzonych na czwartej stronie okładki kodem kreskowym i ceną macerował się substytut bezcennych skrupułów, który zwyczajowo powinien towarzyszyć każdemu, kto przystępuje do pracy nad wierszem? A może zadziwiająca łatwość, z jaką wiersz przyszedł, nie powinna niektórych zawstydzać… Jak dobrze być krytykiem w naszych czasach, jurorem także; można dysponować wiedzą, o jakiej nie mają pojęcia urzędnicy z cenzusem.