Ewolucja jerów

                                                         EWOLUCJA JERÓW

Jer twardy: ъ w pozycji słabej uległ zanikowi.

Jer miękki: ь w pozycji słabej uległ zanikowi, ale pozostawił zmiękczenie spółgłoski, która go poprzedzała.

Jer twardy ъ w pozycji mocnej zamienił się w „e” ruchome.

Jer miękki ь w pozycji mocnej zamienił się w „ie” ruchome.

Samogłoska ě (jać) przekształciła się w stałe <ie>.

Samogłoska e (pierwotne) przekształciła się w <e> – stałe.

                                                         SIŁA POZYCJI JERU

Los jeru (miękkiego lub twardego) zależał od jego miejsca w wyrazie, czyli od pozycji.

Procedura ustalania pozycji:

Patrzymy na wyraz od końca i liczymy znajdujące się w nim jery.

Nieparzyste: 1 i 3 to jery w pozycji słabej. Oznaczamy je znacznikiem: ˆ pod jerem

Parzyste: 2 i 4 to jery w pozycji mocnej. Oznaczamy je znacznikiem: ◦ pod jerem

Jery z pozycji mocnej uległy wokalizacji, czyli zamieniły się w samogłoski „ruchome”: „e” oraz „ie”.

M. placek

D.  placka

e : o 

placъkъ

M. pień

D. pnia

ie : o 

pьnь

Jery z pozycji słabej uległy zanikowi.

Jer twardy zanikł bez śladu: kotъ >kot

Jer miękki zanikł, ale pozostawił miękkość spółgłoski, która go poprzedzała: konь > koń

Ewolucja samogłoski  ě (jać) samogłoska ta przekształciła się w <ie> stałe

M.  sień

D.  sieni

ie: ie

sěnь

Przykłady: uczeń, bratek, kwiatek, łebek, łepek, sen, pień, perz, owies, wieś, lipiec, żagiel, chorągiew, bociek, Maciek, wyciek, zalew, lew, przelew, basen, palec, worek, piasek, żwirek, piesek, pies, bies, motek, ster, chleb, chlebek, pasek, cień, wieść, pieśń, len, leń, sień, pacierz, macierz, spadek, płotek, marzec, kwiecień, wrzesień, październik, piątek, czwartek, wtorek, Witek, bilet, łeb, zamek, statek, walec…