Alicja i przyjaciele w Teatrze Śląskim. Nareszcie!

 

„Alicja w krainie czarów”. Premiera spektaklu w Teatrze Śląskim. Lewica, prawica, centrum – wszystko we mnie pracowało; zgodnie, radośnie, z przytupem. Znakomita realizacja ambitnych pomysłów. Daj Boże przedświt tego, czego widz oczekuje od przedstawienia, każdego przedstawienia! Mam na myśli ogół faktów scenicznych poprzedzonych pracą ze słowem. Słowem eksplikującym przesłanie podporządkowane regule scenicznego przywileju. Zaskoczyła mnie rezygnacja z eksponowania ścieżki dialogowej w postaci wyświetlanych kwestii poszczególnych postaci. Koncepcję reżyserską ufundowało przekonanie, że słowo zawsze da sobie radę. W kontekście specyficznego tworzywa zamysł nadaje wyborowi walor heroiczny. Specyfika polega na wyłączeniu czy sparowaniu pojedynczej i rozbudowanej semantyki. Dzieło Lewisa Carrolla spowijała pierwotnie szara, mglista, nieświeża prawidłowość przesądów epoki wiktoriańskiej.  Swoim dziełem Lewis Carroll sprzeciwił się organizatorom świadomości zbiorowej kolejnego etapu uprzemysłowienia; sprzeciwił skromnie i konsekwentnie. Zamiast języka, który mówi z nami, ponieważ jest częścią zbiorowej wyobraźni, otrzymaliśmy na powitanie możliwość kontaktu z kodem szukającym odrębności. Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach kultywuje zwyczaj inicjowania serii zróżnicowanych zdarzeń scenicznych długo przed pierwszym dzwonkiem. Zaskoczonych widzów zaczepiały, emablowały, prowokowały multiplikacje Białego Królika jeszcze przed wejściem na widownię. Największe mimo wszystko zaskoczenie wywołała postać oblegająca krawędź sceny. Spod warstw sierściuchowatego kostiumu wydobywała się wyzbyta wszelkiej fatyczności recytacja najsłynniejszego poetyckiego fragmentu „Alicji…”. Z dziką satysfakcją wobec najważniejszej osoby oraz grona towarzyszącego nam na widowni recytowałem kunsztowne, koronkowe, spiżowe frazy wiersza o Jaszmijach smukfijnych. Moment rozciągał się niczym surowe ciasto na stolnicy. Zgromadzonych ogarniał zwolna niepokój, przejmował rodzaj niesprawiedliwie obecnej tremy, eksplikacja obawy poprzedzającej wejście w dławicę aporii. W tym momencie uroczyście zapewniam, że samo brzmienie sformatowane w postaci pętli przywołało cudowne, najcieplejsze wspomnienia młodości uczniowskiej, studenckiej i nauczycielskiej. Miarą radości było jednoczesne recytowanie fraz wyzbytych oczywistych znaczeń. Lewis Carroll zamierzał udowodnić, że słowa, a nawet związki leksykalne, wyrazy gramatyczne, układy syntaktyczne, zdania, akapity mimo narastającej i pęczniejącej asemantyczności należą do języka. Mimo niespójności znaczeń i rozrastającej się polisemii nie można składników kunsztownego komunikatu wyprowadzać poza gramatykę. Nauczycielska młodość, dawne dobre czasy, zaznaczyła się udziałem w roli autora zestawu maturalnych pytań egzaminacyjnych. Z braku ciekawszych pomysłów poleciłem przystępującemu (ilekroć wylosuje rzeczony zestaw) ustalić parametry gramatyczne form składających się na cytat z „Alicji…”. Wyrywnym postępkiem naraziłem wicedyrektor Danutę - przewodniczącą komisji – na zgrzyt i desperację. Niech pan natychmiast usunie to pytanie z zestawu, nie daj Boże jeszcze ktoś wylosuje i dopiero będzie. Ale przecież nasi absolwenci… Nie zgadzam się (dostrzegłem błysk ostrza katowskiego topora) niech pan będzie łaskaw usunąć, zlikwidować cały zestaw. O jest egzamin… maturalny z języka polskiego! A nie z fizyki kwantowej.

Na żądanie zareagowałem jeszcze większym, jeszcze godniejszym przywiązaniem do: świdrokęrtów, zagewników i smutcholijnych peliczapli. Chciałbym wprowadzonym wątkiem zapewnić Justynę Łagowską - autorkę koncepcji scenicznej, scenografa i reżysera, że najwyższa troska o dobrostan idealnego odbiorcy to latarenka w pęku kluczowych koncepcji. Warto założyć, że na widowni miejsca wysokie lub niskie zajmują osoby, które na spektakl (proszony lub z łapanki) przybyły celem umocnienia więzi z tekstem stanowiącym punkt wyjścia libretta lub postacią wiodącą czy grupą bohaterów. Zdaje się, na czymś takim zależało koryfeuszom teatru światowego. Wyobrażenie widza – znawcy lub odbiorcy, który wie, pułapem kaloryczności przekracza rozmiar czapki pełnej pieniędzy. Pani Justyno, proszę pamiętać, że w gronie zaproszonych na premierę i spektakle popremierowe może się znaleźć na przykład profesor Tadeusz Sławek. Nie napisałem tego po to, by – Boże broń – straszyć osobą profesora. Wręcz przeciwnie, napisałem po to, by podkreślić znaczenie obecności godnej i zdolnej pozycjonować wartość przedstawienia. Nie ma nic piękniejszego nad widok wysokich drzew w krępym lesie. Jeśli jakimkolwiek kanałem dotrą te słowa do Dariusza Chojnackiego, kreującego rolę Kota i Niby Żółwia, nich ożywią wyczekiwaną pewność, że się nie spinał, trudził, powtarzał po próżnicy. W postaci tytułowej można się wręcz zakochać. Uwielbiam takie właśnie wejścia i osadzenia w roli. Rewelacyjny, jak zawsze i w przyszłości, Paweł Kempa – wysoki, światowy poziom epizodu z Jajem Bajem. No i nieoceniony, wprost do wyściskania, Marcin Gaweł – wielka, może największa nadzieja Teatru Śląskiego. Premierą „Alicji w krainie czarów” zespół Teatru Śląskiego poprzez: koncepcję, reżyserię, scenografię, kostiumy, makijaż, ruch sceniczny, funkcjonalne i proporcjonalne wspomaganie akcji głównej rekwizytem wideo, oprawę muzyczną, nienaganną dykcję, wchodzenie w rolę, wychodzenie z roli – udowodnił, że w Katowicach można się spodziewać przedstawień na miarę wielkości i prawdziwego zdarzenia. Oby tak dalej!

Wywołane „co dalej” przekształćmy w: „co nadal”? Nadal należy sięgać po wspaniałą, genialną literaturę, by odpowiednio przystosowywać ją do roli źródła libretta przedstawień. Zatem: precz z efemerycznymi bukietami bezsensu! Precz z eksperymentami spod znaku gier wideo. Won z przekonaniem, że ruch sceniczny zastąpi kwestie wyściełane po czubek subtelnym głosem. Po raz pierwszy od dłuższego czasu na pracę zespołu reagowałem długo i oburącz. Ad multos annos.